Asuntu : DISKUSAUN GROPU ALTA NIVEL BÁ AVANSU DEZENVOLVIMENTU SUSTENTÁVEL NO DIVERSIFIKASAUN EKONÓMIKA.
Data Publica : 16 Sep 2025
Descrisaun :

Dili Loron 15 Fullan Setembro Tinan 2025

S.E. Ministru Pleaneamentu no Investimentu Estratéjíku Eng.Gastão Francisco de Sousa. lidera série diskusaun grupu alta nivel (Focus Group Discussion-FGD) iha Hotel Timor Dili. Eventu ne'e ho títulu ""High-Level Focus Group Discussion Toward the Advancement of Sustainable Development and Economic Diversification," ho objetivu atu avalia progresu Planu Dezenvolvimentu Estratéjiku (PED) 2011-2030 no halibur input sira bá Planu Dezenvolvimentu Médiu Prazu 2015-2030 ne'ebé sei mai.

Diskusaun, tuir orientasaun husi Sua Exelénsia Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão, foka bá pilár prioridade haat: dezenvolvimentu kapitál umanu, infraestrutura, fonte foun bá kreximentu ekonómiku no governasaun institusionál. Ida-ne'e mós sei aborda kestaun transversál krusiál sira hanesan reziliénsia klimátika, transparénsia no inkluzaun sosiál.

Governu Timor-Leste ho lideransa husi Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão, enkomenda ona konsórsiu ida atu halo avaliasaun bá PED 2011-2030 no prepara input sira bá Planu Mediu Prazu 2026-2035. Konkluzaun inisiál sira hosi konsórsiu ida-ne'e destaka progresu signifikativu iha área sira hanesan matríkula eskolár no saúde inan nian, maibé mós hatudu dezafiu sira ne'ebé persistente. Dezafiu sira-ne'e inklui volatilidade fiskál, oportunidade empregu ne'ebé limitadu, dependénsia estruturál ida bá reseitas petrolíferu no fragmentasaun institusionál.

FGD iha objetivu ida ne'ebé klaru: atu valida no enrikese konkluzaun inisiál sira-ne'e no atu hahú forma diresaun polítika sira bá Planu Mediu Prazu foun. "Avaliasaun la'ós de'it ezersísiu ida iha relatóriu realizasaun sira, maibé momentu reflesaun nasionál ida", dehan Ministru Planeamentu no Investimentu Estratéjiku, Sua Exelénsia Gastão Francisco de Sousa. "Liuhusi diálogu ne’e, ami hakarak garante katak ami-nia perkursu dezenvolvimentu futuru nian la’ós de’it inkorpora lisaun sira hosi pasadu maibé mós hatán bá ezijénsia sira hosi ami-nia povu no harii fundasaun ida ne’ebé metin liután bá progresu sustentável no inkluzivu".

Diskusaun ne’e halibur hamutuk parte interesada oi-oin, inklui ministru sira, peritu tékniku sira, parseiru dezenvolvimentu, reprezentante sosiedade sivíl no líder setór privadu. Grupu ida-idak iha papél krítiku hodi kontribui bá dalan dezenvolvimentu nasionál. Porezemplu, ministériu sira sei klarifika prioridade setoriál, peritu sira sei fornese análize bazeia bá evidénsia, sosiedade sivíl no autór emprezariál sira sei oferese hanoin sira kona-bá nesesidade no aspirasaun reál sira hosi públiku.

Série diskusaun sira-ne'e halo parte iha ajenda reforma nasionál, Planu Mediu Prazu 2026-2035 oferese "oportunidade istóriku" ida hodi rekalibra papél Estadu nian hosi autór ekonómiku prinsipál bá fasilitadór inisiativa privada nian; hosi planeamentu fragmentadu bá governasaun integradu no hosi gastu bá tempu badak bá jestaun fiskál ne'ebé dixiplinadu.

Rezultadu esperadu hosi FGD ne’e inklui hamosu hanoin sira ne'ebé klaru, bazeia bá evidénsia ne’ebe mak sei defini prioridade konkretu sira, alvu sira ne'ebé bele sukat no opsaun polítika sira ne'ebé kredivel bá Planu Mediu Prazu.

Ministériu Planeamentu no Investimentu Estratéjiku nu’udar orgaun governamentál xave ida iha Timor-Leste ne’ebé responsavel bá planeamentu dezenvolvimentu no investimentu estratéjiku nasaun nian bá longu prazu no médiu prazu.

MEDIA MPIE


Voltar

Galeria


Video

Dokumentus