Asuntu : SUA EXELÉNSIA SEKRETÁRIA ESTADU BA IGUALDADE ABERTURA FORMASAUN BA ESTUDANTE SIRA DIT KONA-BA IGUALDADE JENERU, PROMOSAUN VBJ NO ASEDU SEKSUAL HASORU FETO NO LABARIK-FETO, IHA KAMPUS SEGURU DIT
Data Publica : 06 Oct 2025
Descrisaun :

DILI, 03 Outubru 2025____Sua Exelénsia Sekretária Estadu ba Igualdade – SEI, Sra.Elvina Sousa Carvalho, iha loron 3 fulan-Outubru tinan 2025, iha Kampus Dili, Manleu-anan, halo abertura ba formasaun ne’ebe mak organiza husi Sekretaria Estadu ba Igualdade, Diresaun Nasional Dezenvolvimentu Igualdade Jéneru hamutuk hamutuk ho Programa Nabilan realiza Formasaun importante ba iha Estudante sira husi Universidade Dili Institute Timor.

Formasaun ne’ebé SEI no Programa Nabilan realiza ba Estudante sira iha kampus Seguru DIT, kona-bá Igualdade Jéneru, Prevensaun Violénsia Bazeia ba Jéneru, nomós Asedu Seksuál.

Tan ne’e iha diskursu abertura Sua Exelénsia Sekretária Estadub a Igualdade-SEI, Sra.Elvina Esplika katak Violénsia Kontra feto no labarik feto sai nafatin prekupasaun no problema global nian. Violénsia Kontra feto no labarik-feto ne’ebé akontese iha kontestu Timor-Leste nian hatudu katak Kuaze feto ida husi feto nain tolu (3) hasoru violénsia iha sira-nia moris hosi parseiru íntimu ka husi sira nia la’en kaben. Violénsia hasoru feto la’ós de’it akontese iha uma laran maibé akontese mós iha fatin publiku sira.

Tuir Rejultadu katak iha tinan 2020, 2021, 2022, 2023 dadus ne’ebé SEI hetan husi PNTL-Unidade Polísia ba Ema Vulnerável ka VPU hatudu katak kazu violénsia doméstika no violénsia seksuál rejistu kontinua aas. Iha tinan 2023 nian, dadus ne’ebé SEI hetan husi PNTL-VPU relata katak totál kazu Violénsia Bazeia ba Jéneru ne’ebé akontese iha tinan refere hamutuk 1,335 (rihun-ida atus-tolu-tolu-nulu-resin-lima) no husi totál ne’e, iha kazu Violénsia Doméstika hamutuk 1,076 (Rihun-ida, hitu-nulu-resin-neen) no kazu Violénsia Seksuál ne’ebé inklui mós Insestu hamutuk 259 iha tinan 2023, ne’ebé mai husi munisípiu 12 no RAEOA.

Nune’e mos iha Relatóriu hosi Auditoria Seguransa ba Feto ne’ebé hala’o husi Rede Feto, apoiu husi UN Women iha tinan 2023 mós hato’o katak maiória respondente feto 70% sente la seguru iha fatin públiku, 39% sente fatin públiku halo tauk no 33% mak la sente konfortável. Audotóriu Seguransa ba Feto ne’e avalia ona ba espasu públiku hamutuk 16 no Instituisaun Públiku hamutuk 8 iha Dili, Baucau, Covalima, RAEOA iha fulan Outubru 2022 to’o Outubru 2023 no inklui mós kampus UNTL ne’ebé envolve partisipante husi (estudante, profesores, pasiente, pesoál saúde, vendadores, ema ne’ebé ba merkadu no uza transporte públiku no membru komunidade sira).

Sua Exelensia mos afirma katak Planu Asaun Nasionál kontra Violénsia Bazeia ba Jéneru (PAN-VBJ) nia vizaun mak feto no labarik-feto hotu moris livre hosi forma violénsia hotu-hotu. Tanba ne’e Prevensaun Violénsia Bazeia ba Jéneru presiza inklui atu envolve estudante no manorin na’in sira atu hasa’e sira-nia koñesimentu iha Promove relasaun ne’ebé saudavel no seguru, no valores ne’ebé respeita igualdade ho labarik no adolesente sira; Asegura adolesente sira iha koñesimentu di’ak kona-ba saúde seksuál no saúde reprodutivu no Servisu ho edukadór sira iha koñesimentu no abilidade hodi implementa formasaun no kurríkulu sira kona-ba igualdade jéneru no prevensaun violénsia.

Inklui mos rekomendasaun Komité CEDAW/Konvensaun kona-ba Halakon Forma Diskriminasaun hotu-hotu hasoru Feto ba Estadu Timor-Leste iha tinan 2023, ne’ebé presiza implementa iha períodu tinan rua nia laran (2023-2025) hodi intensiva konxiénsia públika kona-ba natureza krime iha forma oioin husi violénsia bazeia ba jéneru inklui violénsia doméstika, violénsia seksuál, nune’e mós violasaun seksuál iha relasaun kaben no atu enkoraja feto vítima sira bele hato’o sira-nia keixa lahó tauk, estigmasaun no sai vítima fila-fali.

“ Ho Prekupasaun hirak ne’e, importante duni atu ita nafatin halo diálogu hanesan ne’e ba iha Estudante Universitáriu sira inklui DIT atu nune’e ita-boot sira bele iha koñesimentu kona-ba saida mak Violénsia Bazeia ba Jéneru no esforsu sira ne’ebé Governu liuhusi SEI ho parseiru instituisaun públiku, parseiru dezenvolvimentu tantu nasionál no internasionál inklui Universidade sira halo hodi prevene, halakon no kombate Violénsia Bazeia ba Jéneru no Violénsia saida de’it hasoru feto no labarik-feto iha rai laran inklui estudante feto sira iha Eskola Pre-sekundária, Sekundária no Universitária sira atu moris livre husi asédiu seksuál, violénsia seksuál no violénsia seluk iha prosesu aprendizajen nia laran. Nomos iha parte seluk, atu kria mekanizmu internal apoio ba vítima sira no relata kazu hirak ne’ebé akontese iha kampus nia laran,” Hateten Sua Exelénsia.

Atu ataka Sua Exelensia Sekretaria Estadub a Igualdade Agradese ba Reitor DIT, Civitas akademi nomos Estudante sira hodi realiza ona formasaun ne’e, no Sua Exelénsia husu ba estudadnte sira atu sai nafatin ajente transformador moris livre husi violénsia no diskriminasaun oioin hasoru feto no labarik-feto iha Timor-Leste.

Iha Abertura Formasaun ne’e Sua Exelénsia Sekretária Estadu ba Igualdade-SEI hetan akompaña husi Diretór Nasional Dezenvolvimentu Igualdade Jéneru, Sr.Abilio Barreto nomós Ekipa Programa Nabilan inklui mos Reitor DIT nomos Dekanu sira.

# Média SEI#

 

Fontes: https://www.facebook.com/share/p/1Ahsh614ce/


Voltar

Galeria


Video

Dokumentus