Press Release

Prezidente Tribunál Rekusu, Dr. Afonso Carmona ho Diretor sira Adminstrasaun Tribunais nian partisipa iha audiénsia públika ne’ebé hala’o iha loron 15 Outubru 2025 ho Komisaun Asuntus Konstitusionais no Justisa (Komisaun A) iha Sala Komisaun A, Parlamentu Nasionál, kona-ba ezekusaun orsamentu 2025 no apresisaun ba proposta OJE ba tinan 2026. ©MediaGVMAP

Komisaun Asuntu Konstitusionál no Justisa Parlamentu Nasionál Komesa Halo Audiénsia ho Tribunais:

Díli, 15 Outubru 2025 — Komisaun Asuntu Konstitusionál no Justisa (Komisaun A) Parlamentu Nasionál hahú ona audiénsia públika ho Tribunais sira iha Timor-Leste atu halo avaliasaun ba ezekusaun Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2025 no haree proposta orsamentál ba 2026.

Prezidente Tribunál Rekursu, Dr. Afonso Carmona, akompañadu hosi Diretór sira Administrasaun Tribunais nian, aprezenta dadus ezekusaun orsamentál to’o Outubru 2025, ne’ebé atinje ona $3,292,883.63, ne’e hanesan 79.3% hosi orsamentu totál ne’ebé aprova ona, ho montante $4,670,395.

Ezekusaun hosi Kategoria Iha audiénsia ne’e, destaka nivel ezekusaun tuir mai ne’e:

• Saláriu no Vensimentu: 75% ($2,592,596.13)
• Sasán no Servisu: 91.2% ($700,287.50)
• Kapitál Menór: 91.5%, ho pagamentu sira pendente tanba atrazu iha fornesimentu materiál hosi fornesedór sira.

Proposta Orsamentu ba 2026 Proposta ba 2026 prevé orsamentu totál $8,174,725, ne’ebé hatudu aumentu $3,504,330 — ka 75% — kompara ho tinan kotuk. Tuir Dr. Carmona, aumentu ne’e justifika hosi nesesidade atu finansia instalasaun no funsionamentu Tribunál Supremu Justisa (TSJ), ne’ebé konsidera nu’udar elementu xave ida ba konsolidasaun sistema judisiál timor-oan nian. Orsamentu ne’e inklui:

• Nomeasaun ba Juís Konsultivu na’in 7 no Juís Ezoneradór na’in 9
• Haforsa kategoria Saláriu no Vensimentu
• Investimentu $466,000 ba Dezenvolvimentu Kapitál, ne’ebé dedika ba reabilitasaun infraestrutura judisiál ne’ebé iha kondisaun kritika.

Distribuisaun hosi Programa sira Orsamentu sei aloka ba programa prinsipál tolu:

• Programa 171 – Hakbesik Servisu ba Populasaun
• Programa 392 – Asesu ba Justisa
• Programa 510 – Funsionamentu no Dezenvolvimentu Institusionál

Prezidente Tribunál Rekursu subliña katak aumentu orsamentál ne’e esensiál tebes atu garante funsionamentu justisa ne’ebé efisiente no hadi’a asesu populasaun nian ba servisu judisiál sira.

“Orsamentu ida-ne’e reflete Estadu nia kompromisu ho justisa no ho haforsa instituisionál tribunais sira,” afirma Dr. Carmona.

Fontes: https://vmap.gov.tl/2025/10/16/tribunal-rekursu-aprezenta-ezeksaun-oje-2025-iha-audensia-publika-ho-komisaun-a-pn/