Press Release
𝐆𝐎𝐕𝐄𝐑𝐍𝐔 𝐇𝐀𝐋𝐎 𝐄𝐒𝐅𝐎𝐑𝐒𝐔 𝐇𝐎𝐓𝐔 𝐀𝐓𝐔 𝐀𝐒𝐄𝐆𝐔𝐑𝐀 𝐄𝐒𝐓𝐀𝐁𝐈𝐋𝐈𝐃𝐀𝐃𝐄 𝐅𝐈𝐒𝐊𝐀𝐋 𝐓𝐀𝐍𝐁𝐀 𝐈𝐇𝐀 𝐑𝐄𝐊𝐔𝐑𝐒𝐔𝐒 𝐏𝐄𝐓𝐑𝐎́𝐋𝐄𝐔 𝐍𝐎 𝐌𝐈𝐍𝐄𝐑𝐀𝐈𝐒
Informasi Lengkap
Asuntu
𝐆𝐎𝐕𝐄𝐑𝐍𝐔 𝐇𝐀𝐋𝐎 𝐄𝐒𝐅𝐎𝐑𝐒𝐔 𝐇𝐎𝐓𝐔 𝐀𝐓𝐔 𝐀𝐒𝐄𝐆𝐔𝐑𝐀 𝐄𝐒𝐓𝐀𝐁𝐈𝐋𝐈𝐃𝐀𝐃𝐄 𝐅𝐈𝐒𝐊𝐀𝐋 𝐓𝐀𝐍𝐁𝐀 𝐈𝐇𝐀 𝐑𝐄𝐊𝐔𝐑𝐒𝐔𝐒 𝐏𝐄𝐓𝐑𝐎́𝐋𝐄𝐔 𝐍𝐎 𝐌𝐈𝐍𝐄𝐑𝐀𝐈𝐒
Data Publica
20 Oct 2025
Descrisaun
Ministériu Petróleu no Rekursus Minerais (MPRM) hamutuk ho instituisaun tutela sira — ANP, I.P., TIMOR GAP, E.P., MURAK RAI TIMOR, E.P., ANM, I.P., no IGTL, I.P. — esforsa atu assegura estabilidade fiskál no kontinuidade desenvolvimentu ekonomia nian, tuir Sua Eselénsia Ministru Petróleu no Rekursus Minerais, Sua Excelénsia Francisco da Costa Monteiro.
Sua Eselénsia Ministru Monteiro hateten katak, Timor-Leste sei kontinua iha fundamentu ekonomiku ne’ebé forte tanba iha rekursus óleu no gás ne’ebé deskobre ona, hamutuk ho prospetividade jeolójika total billaun 12.4 barrís óleo ekivalente, no kuantidade ne’e bele to’o billaun 18 barrís se deskoberta sira seluk konfirmadu iha futuru. Potensiál ne’e, waihira aproveita ho boa gestão, no bele kontribui signifikativamente ba reseita estadu no atu nune bele evita presifísiu fiscal, no estabiliza Fundu Petrolíferu hafoin kampu Bayu-Undan hapara produsaun.
Senáriu optimista ne’e hanesan resposta ba preokupasaun husi parte sosiedade sívil kona-ba relatóriu Fundu Montetáriu Internasionál (FMI) ne’ebé haré katak Timor-Leste bele enfrenta dezafiu fiskál iha tinan 2034, wainhira ritumu levantamentu Fundu Petrolíferu kontinua liu Rendimento Sustentável Estimadu (RSE).
Ba governante ne’e, seitór petróleu konsiderada setór produtivu, tanba bele halo produsaun no rekolla reseitas ba estadu, maibé presiza planu kompreensivu no integradu ne’ebé assosia iha Projetu Tasi Mane, hodi dezenvolve Suai Supply Base ho parke industrial no auto Estrada ne’ebé liga ho Natarbora Integrate Petroleum Development no kriasaun sidade petróleu iha Betanu.
Hodi sustenta vizaun estratéjika ne’e, presiza dezenvolve Kampu Greater Sunrise, hodi dada kadoras mai Natarbora, revitaliza kampu Bayu Undan ne’ebé sei eziste rezerva ida baluk tolu (1/3) husi rezerva inisiál, haforsa ho kampu Chudich no akomula iha Plataforma Bayu Undan, hodi premite instalasaun Kadoras ba planta GNL – Gas Naturál Liquifeitu iha Natarbora. Senáriu ne’e bele mos hapara kanalizasaun gás ba Austrália, maibé karik Austrália interesse ba projetu CCS (Kaptura no Armajenamentu Karbonu) mak sei injeta ba rezerva Bayu Undan, hodi projeta ba produsaun no iha garante mos seguransa enerjia iha future.
Iha setór minerais, Sua Eselénsia Ministru tenik katak, existe rezervas minerais metáliku no non metáliku ho prospetividade jeolójika, hanesan maganesiu, kómita, terras raras (mineral ho prokura internasional boot iha mundu) no seluk tan, ne’ebé bele explora hodi kria empregu no atividades ekonómikas sira. Husi área konsesaun 49, ANM, I.P. atribui ona lisensa prospesaun no peskiza ba área konsesaun hamutuk 43 ba empreza sira hodi halo explorasaun.
Semináriu ho tema dezafiu no sustentabilidade Fundu Petrolíferu no alternativa ba estadu pós Bayu Undan organiza husi Ministériu Petróleu no Rekursus Minerais - MPRM no Core Group Transpatancy – CGT ne’ebé sai sumbriña ba ONG 16 iha área transparánsia, responsabilidade sosiál, Orsamentu Jerál Estadu no Indústria extrativas, liu-husi monitorizasaun, adokasia no peskiza.
Koordenadór Core Group Transparancy, Jemicarte Moniz dos Reis konsidera rekursus petróleu no gás estratéjiku ba ekonomia nasaun no kamada sosiedade sívil presiza hetan informasaun klara kona-ba jestaun, dezafiu no sustentabilidade husi rekursus natural no Fundu Petrolíferu periódu pós Bayu Undan.
Durante diálogu, kamada sosiedade sívil hanesan La’o Hamutuk, autoridade lokál no universitariu destaka mós nesesidade aposta ba setór edukasaun, saúde no setór produtivu seluk, hodi garante sustentabilidade ekonomia estadu nian. Entidade tutela sira hanesan ANP, I.P., TIMOR GAP, E.P., MURAK RAI TIMOR, E.P., ANM, I.P. no IGTL, I.P. aprezenta potensialidade no estratejia dezenvolvimentu rekursus petróleu no minerais, hodi rekolla reseitas ba estadu no finansia mákina estadu iha futuru.
Galeria
Video
Laiha Video
Dokumentus
Laiha Dokumentus