Asuntu : · 𝐒𝐄𝐅, 𝐊𝐎𝐍𝐓𝐈𝐍𝐔𝐀 𝐏𝐑𝐎𝐌𝐎𝐕𝐄 𝐊𝐔𝐋𝐓𝐔𝐑𝐀 𝐓𝐀𝐑𝐀-𝐁𝐀𝐍𝐃𝐔 𝐍𝐎 𝐑𝐄𝐆𝐔𝐋𝐀𝐌𝐄𝐍𝐓𝐔 𝐒𝐔𝐊𝐔 𝐈𝐇𝐀 𝐌𝐔𝐍𝐈𝐒𝐈́𝐏𝐈𝐔 𝐌𝐀𝐍𝐔𝐅𝐀𝐇𝐈 Manufahi, 17 Outobru 2025| 𝐒𝐮𝐚 𝐄𝐱𝐜𝐞𝐥𝐞̂𝐧𝐜𝐢𝐚 𝐒𝐞𝐜𝐫𝐞𝐭𝐚́𝐫𝐢𝐨 𝐝𝐞 𝐄𝐬𝐭𝐚𝐝𝐨 𝐝𝐚𝐬 𝐅𝐥𝐨𝐫𝐞𝐬𝐭𝐚𝐬 𝐄𝐧𝐠. 𝐅𝐞𝐫𝐧𝐚𝐧𝐝𝐢𝐧𝐨 𝐕𝐢𝐞𝐢𝐫𝐚 𝐝𝐚 𝐂𝐨𝐬𝐭𝐚, 𝐒.𝐇𝐮𝐭, Partisipa iha Lansamentu Regulamentu Suku no Mapa uza Rai ba Futuru liu-husi Serimónia Kultura Tara-Bandu hodi Hametin Unidade Entre Komunidade sira hodi Proteje no Haburas Rekursus Naturais liu-liu Florestas, iha Suku Aitemua, Postu Administrativu Turiscai, Munisípiu Manufahi. Intervensaun 𝐒𝐮𝐚 𝐄𝐱𝐜𝐞𝐥𝐞̂𝐧𝐜𝐢𝐚 𝐒𝐞𝐜𝐫𝐞𝐭𝐚́𝐫𝐢𝐨 𝐝𝐞 𝐄𝐬𝐭𝐚𝐝𝐨 𝐝𝐚𝐬 𝐅𝐥𝐨𝐫𝐞𝐬𝐭𝐚𝐬, hateten iha serimónia atividade Tara-Bandu ne'e hanesan kultura lei Tradisionál Timor-Leste nian ne'ebé Beiala sira implementa hodi respeita malu, ho nune'e ita kontinua promove kultura Tara-Bandu ne'e hodi fo protesaun no konservasaun ba biodiversidade balada fuik sira no labele estraga rekursus Florestas, ai-laran sira ne'ebé moris natural. "Tanba ne'e parseiru dezenvolvimentu ONG RAEBIA, Luta ba Futuru(LBF), no Japan Internasional Cooperation Agency (JICA-GCF), iha Timor-Leste hetan apoiu husi Secretário de Estado das Florestas(SEF), Direção Geral Floresta(DGF) hala'o konsultasaun ho Autoridade Lokál Xefe Suku, Xefe Aldeia no Komunidade sira durante fulan neen nia laran oinsa bele implementa atividade Tara-Bandu ne'e iha Suku Aitemua " dehan SEF. 𝐒𝐮𝐚 𝐄𝐱𝐜𝐞𝐥𝐞̂𝐧𝐜𝐢𝐚 𝐒𝐞𝐜𝐫𝐞𝐭𝐚́𝐫𝐢𝐨 𝐝𝐞 𝐄𝐬𝐭𝐚𝐝𝐨 𝐝𝐚𝐬 𝐅𝐥𝐨𝐫𝐞𝐬𝐭𝐚𝐬 informa liu tan katak objetivu husi Promove Tara-Bandu no Regulamentu Suku nian ne'e hodi kria paz, unidade no hakmatek iha sosiedade ne'ebé sira moris ba loron-loron, katak respeita malu entre Ema ho Ema, respeita Autoridade lokal sira, respeita ita nia Veterano, Veterana sira, Katuas, Ferik, Inan ho Aman, Oan, Bei-Oan no Ema ho Rekursus Naturais, Biodiversidade sira hodi nune'e maka ita bele dezenvolve nia rai ne'e ba oin. Iha fatin hanesan Diretór RAEBIA Timor-Leste, Sr. Mateus Soares Maia ho Komunidade no Autoridade lokál sira orgulhu no antuasismu tebes ho prezensa 𝐒𝐮𝐚 𝐄𝐱𝐜𝐞𝐥𝐞̂𝐧𝐜𝐢𝐚 𝐒𝐞𝐜𝐫𝐞𝐭𝐚́𝐫𝐢𝐨 𝐝𝐞 𝐄𝐬𝐭𝐚𝐝𝐨 𝐝𝐚𝐬 𝐅𝐥𝐨𝐫𝐞𝐬𝐭𝐚𝐬 nia disponivel bele hola parte iha Lansamentu Regulamentu Suku no Mapa uza Rai ba futuru Liu-husi Serimónia Kultura Tara-Bandu iha fatin refere. "Grasa wain tebes ohin ita halibur iha fatin ida ne'e hodi hala'o Lansamentu Regulamentu Suku no Mapa uza rai ba futuru liu-husi Serimónia Kultura Tara-Bandu, previleziu bo'ot ba Komunidade sira ho Lia nain sira hotu katak hodi realiza Tara-bandu ida ne'e liu husi prosesu naruk durante fulan ne'en nia laran fasilita husi RAEBIA no Luta ba Futuru(LBF)". Durante esforsu hotu ne'ebé hala'o ne'e diskute konaba rekursus naturais sira hotu ne'ebé eziste iha Suku Aitemua, hodi hatene nia funsaun no valor no buka hatene problema saida mak hamosu estraga rekursus naturais sira, mosu buat ida ne'ebé insufsiente tebes tanba prosesu ne'ebé la'o tempu naruk, atu entre ema ho ema ninia relasaun ne'ebé diak hodi proteje mós ba rekursus naturais kriatura Nai Maromak ninian. Iha fatin hanesan mós Xefe Suku Aitemua Sr. Abril Martins informa, área Jeografikamente Suku Aitemua iha rua Aldeia Furak Lau no Laclo. nia área luan hamutuk 1.181 ho totál Populasaun hamutuk 1.136. ho Prosesu sosializasaun ba Tara-bandu iha Suku Aitemua kuaze fulan tolu nia laran. Ho relasaun kultura ne'ebé metin. Hanesan Xefe Suku Aitemua, hamutuk ho Lia nain, Inan-Aman sira hotu defende no orgulhu ho regulamentu Tara-bandu ida ne'e, liga ba lei Nu. 9/2016 artigo 6. Fo kompetensia ba autoridade lokál hodi promove no defende knua elementu fundamental povu Aitemua nian.Tanba ne'e implementasaun Regulamentu Suku no Tara-bandu ida ne'e importante tebes iha Suku Aitemua. Enkuantu, Partisipa iha Atividade ne'e, Sua Excelência SEF, Diretór Agrikultura Munisípiu Manufahi, Reprezenta Prezidente Autoridade(PAM) Munisípiu Manufahi, Reprezenta APA-Turiscai, Comandante PNTL, Postu Adm. Turiscai, Diretór RAEBIA, Xefe Teritoriál Floresta Munisípiu Manufahi, Xefe Suku no Xefe Aldeia sira hotu no Partisipa masimu husi Lia Nain no Komunidade sira hotu. #Media G-SEF
Data Publica : 20 Oct 2025
Descrisaun :