Asuntu : 𝐋𝐞𝐫𝐞, 𝐁𝐚𝐧𝐝𝐞𝐢𝐫𝐚 𝐡𝐨 𝐒𝐞𝐫𝐭𝐢𝐟𝐢𝐤𝐚𝐝𝐮 𝐍𝐮’𝐮𝐝𝐚́𝐫 𝐑𝐞𝐤𝐨𝐧̃𝐞𝐬𝐢𝐦𝐞𝐧𝐭𝐮 𝐄𝐬𝐭𝐚𝐝𝐮 𝐧𝐢𝐚𝐧 𝐍𝐞’𝐞𝐛𝐞́ 𝐁𝐨𝐨𝐭 𝐋𝐢𝐮 𝐎𝐬𝐚𝐧
Data Publica : 27 Oct 2025
Descrisaun :

Lautém, 24 Outubru 2025

Asesór Prinsipál Xefe Estadu RDTL, Tenente Jenerál (Ref.), Titó Cristóvão da Costa Lere “Anan Timur (LAT)”, reafirma katak, rekoñesimentu Estadu no Governu nian hanesan Bandeira Nasionál ho Sertifikadu ne’ebé atribui bá Kombatente sira, no bá Família Mártires sira nian, boot liu buat hotu-hotu, la’ós osan.

Komandante Lere hato’o asuntu ida-ne’e, uainhira reprezenta Prezidénsia Repúblika hodi halo diskursu iha “Ceremônia de Prestação Honras Fúnebres de Estado dos Restos Mortais” bá restos mortais hamutuk 56 iha Jardím Herois e Mártires da Pátria, iha Fuiloru, Postu Administrativu Lospalos Vila, Munisípiu Lautém.

Iha intervensaun, Lere Anan Timur sita Amu-Bispu Dom Carlos Filipe Ximenes Belo nia liafuan ida ne’ebé temi iha tempu rezisténsia dehan, sira ne’ebé mate, ita hakoi ho dignidade. Sira ne’ebé ke sei moris, ita tenke tau-matan. Ita hatene katak, faluk ho oan-kiak barak.

“Ohin ita haree simu bandeira ho sertifikadu hosi prezidente ninian, ida-ne’e simboliza sira-nia Eroízmu. Simboliza sira-nia Asuwa’in. Tanba ohin loron, barak la preukupa istória, maibé preukupa osan. La preukupa ho sertifikadu, la preukupa ho kondekorasoens nu’udár Fundadór nasaun ninian, maibé, preukupa osan. Sim, osan mós ita presiza, maibé rekoñesimentu estadu ninian, boot liu osan. Ne’e mak ha’u husu bá inan-aman sira, kamarada sira hosi rejiaun ponta-leste, atu labele haluha konta imi nian istória,” Lere Anan Timur fó hanoin.

Responsável másimu Rejiaun I Ponta-Leste ne’e dehan, ita-nia maluk sira ne’ebé lakon no mate, tanba kauza ida. Balu to’o oras ne’e ita seidauk hetan, hanesan, Saudozu Prezidente Nicolau Lobato, Saudozu David Alex “Daitula”, Saudozu Keri Laran Sabalae, Saudozu Mau-Hudu ho sira seluk, Ita seidauk hetan sira-nia ruin.

“Sira ne’ebé ke ohin loron ita hakoi ka ita haloot, sira barak maka fakar-ran iha ai-laran. Sira nia ran ho isin soe hela iha ai-laran, ita lori sira-nia ruin mai haloot iha ne’e. Sira ne’ebé ke mate ai-laran, mate joven. Hanesan imi joven sira iha Villa. Sira nakar bá oho malu, nakar bá ninia prosesu ukun-rasik aan. Sira la matenek,” haktuir Lere.

Primeiru-Komandante Rejiaun I Ponta-Leste ne’e haktuir, uluk sei iha ai-laran, dala-ruma sira komandante sira tuur hamutuk, dehan, sorte, Ita ai-laran matenek oitoan de’it, matenek barak karik, ita lakon funu. Matenek ida-rua de’it mak manán funu. Tanba matenek barak, la-fiar malu, la rona malu. Matenek barak sei komplika sasán, hanesan agora ita komplika sasán.

“Uluk iha ai-laran, dala-ruma ha’u kuandu koalia ida-ne’e, ha’u nia maluk hosi ha’u nia partidu FRETILIN la gosta ha’u. Mas, ne’e istória. Uluk, Maun Xanana dehan A.., A. Hotu-hotu tuir. Xanana mate, ita lakon funu. Maibé, kuandu Xanana mate, ita dehan katak, di’ak liu ita mate tuir. Maibé, nia la mate, ita hetan ukun-aan. Mais ne’e realidade. Ne’e istória mak ita konta,” reafirma Lere Anan Timur.

Lere subliña, hosi rejiaun ponta-leste, nia bele dehan katak, barak liu mak kobre hosi lorosa’e to’o loromonu, to’o rai-klaran. Sira barak la fila. Soe sira-nia isin, fakar sira-nia ran. Tanba ne’e Lere husu bá família Mártir sira, no Povu tomak atu hamutuk ho Ministerio dos Combatentes da Libertação Nacional ho Conselho dos Combatentes da Libertação Nacional (CCLN), Conselho Municipal dos Combatentes da Libertação Nacional (CMCLN), ita buka hadi’a neneik ita nia prosesu haloot restos mortais.

“Rejiaun I ponta-leste, restos mortais barak mak seidauk haloot. Loré, purezemplu, 1 mill itál. Mais, ida-ne’e hanoin katak, ida-ne’e kompeténsia Ministru nian,” hateten LAT.

Lere Anan Timur fiar iha nia alin Ministru “Oan Soru”, tanba iha kompromisu forte atu buka esforsu hotu-hotu hodi rekolla hotu ruin Mártir sira-nian ne’ebé oras ne’e namkari hela iha fatin-fatin no família sira mós seidauk hetan.

“Hanesan horseik Ministru koalia bá ha’u (Lere) atu halo esforsu hotu-hotu, rezolve problema restos mortais, depois maka husik Ministru ne’e. Signifika katak, nia (Ministru Oan Soru) nia deskonfia buat ruma. Nia sai Ministru bá asuntu kombatentes libertasaun nasionál, la’ós tuir eleisaun hanesan iha conselho dos veteranos. Sai prezidente conselho dos veteranos, ita tuir eleisaun, ke dezembru ita sei hala’o,” dehan Lere.

Sai Ministru Veteranos, ne’e nomeiasaun politika. Aban bainrua partidu seluk mak manán karik, bele tau veteranu ida, ou bele mós tau ema ne’ebé la’ós Veteranu. Ou até bele mós tau ema ida ke uluk lakohi ukun-aan.

Nune’e, relasiona ho “Ceremônia de Prestação Honras Fúnebres de Estado dos Restos Mortais” ne’e, Lere husu bá família Martír ne’ebé ohin reprezenta simu ona bandeira ho sertifikadu rekoñesimentu nian bá kontribuisaun luta libertasaun nasionál, husu atu rai didi’ak, tanba iha tinan-lima no atus-ida mai tán, bandeira ho sertifikadu sei folin liu osan-mean.

“Entaun, ida-ne’e mak ha’u hanoin, ita nia na’i-ulun sira sei koalia. Ha’u apela de’it bá Veteranu sira, ohin, ita haloot ona ita-nia restos morrais ho dignu. Ohin, fó bandeira ida-idak bá ninia família. Bandeira ida-ne’e, sertifikadu, ne’ebé ke prezidente ninian, ne’e imi rai didi’ak, jerasaun bá jerasaun. Ne’e liu fali osan. Osan imi han hotu, maibé, bandeira imi sei la han. Sertifikadu imi sei la han. Tinan lima-nulu (50), atus-ida (100) ida mai, folin liu osan-mean. Ne’e mak imi rai didi’ak,” Lere Anan Timur fó hanoin.

(𝐌𝐞́𝐝𝐢𝐚 𝐆-𝐌𝐀𝐊𝐋𝐍)


Voltar

Galeria


Video

Dokumentus